Kuş gribi nedir?

Uzakdoğu Asya’da kuşlar ve kümes hayvanları arasında başlayıp daha sonra insanlara geçen kuş gribinin, Rusya ve Romanya’dan sonra ülkemizde de görülmesi, hastalığın sınırlı bir salgın olmayıp, tüm dünyayı tehdit ettiğine dair uyarıları doğruladı.

Kuş gribi tavuk, kaz, ördek gibi kanatlı hayvanlarda kitlesel ölümlere yol açan ve aslında bir hayvan hastalığının etkeni olan H5N1 virusunun insanlarda yaptığı hastalıktır. Grip (influenza A) virusunun hemaglutinin (H1-H7) ve nöraminidaz (N1-N3) olmak üzere iki tip antijeni vardır. Bunlardan yalnız H1, H2, H3 ve N1, N2 antijeni taşıyan virüslerin insanda grip hastalığına ve salgılarına yol açtığı bilinir.

1918 yılında H1N1 virusu, 1. Dünya Savaşında ölenlerden çok daha fazla sayıda insanı öldürmüş; 1957’de antijenik yapısını tamamen değiştirerek H2N2 virusu şeklinde Asya gribi pandemisine yol açmıştır. 1968’de yeniden değişime uğrayarak H3N2 virusu şeklinde Hong Kong gribi pandemisini yaratmıştır. 1977’de dünyaya yayılan Rus gribinin etkeni, 60 yıl önceki influenza A virusu ile aynı antijenik yapıda, yani H1N1 virusu idi.

Yaklaşık her 10 yılda bir antijenik yapısını değiştirerek ülkeler ve kıtalar arasında yayılan grip salgınlarında etken, hep H1, H2 veya H3 antijenik yapısında olmuştur. H5 veya H7 antijeni taşıyan grip virusu ise farklı bir virus olup kanatlılarda hastalık ve ölüme yol açmış, 8 yıl öncesine kadar insanlara bulaşmamıştır. Ancak 1997 yılında Çin’deki kuş gribi salgını sırasında H5N1 virusunun insanda da hastalık yapacak bir nitelik kazandığı ve insanlarında kuş gribi nedeniyle öldüğü saptanmıştır.

Hastalık Çin’den komşu ülkelere yayılmış ve Vietnam, Tayland gibi Güneydoğu Asya ülkelerinde de görülmüştür. Göçmen kuşlar aracılığı ile, göç yolları üzerinde bulunan ülkelere de yayılma olasılığı, o zamandan beri, özellikle Asya ve Avrupa ülkeleri için bir tehdit oluşturmaktadır.

KUŞ GRİBİ İNSANA NASIL BULAŞIR?
H5N1 virusunun insana bulaşarak hastalık oluşturma riski düşüktür. İnsana bulaşma, hasta hayvanlarla doğrudan temas, virus içeren enfeksiyöz damlacıkların solunması, virüslerin bulaştığı araç-gereçle temastan sonra ellerin yıkanmadan ağız-burun veya gözlere teması sonucu olabilir. İnsandan insana bulaşma kuramsal olarak mümkündür, ama geçerli bir bulaşma yolu değildir.

İNSANDA HASTALIĞIN KLİNİK BELİRTİLERİ NELERDİR?
En önemli belirtiler 38 C’yi aşan yüksek ateş ve kuru öksürüktür. İshal olabilir. Hastalık, hiçbir belirti vermeden ayakta da geçirilebilir. Hastaneye yatmayı gerektirecek kadar ağır seyreden vakalarda solunum yetmezliği ile ölüm oranı yüksektir.

NASIL TANI KOYULUR?
İnsanda hastalığın tanısı, boğaz sürüntüsü örneklerinde virusun veya antijenlerinin tesbit edilmesiyle koyulur. Ateşe rağmen kanda lökosit (özellikle lenfosit) ve trombosit sayısının düşük olması tanıda yol gösterici olabilir. Akciğer filminde viral zatüreyi düşündürecek bulgular görülür.

NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Henüz hastalığın tam etkin bir tedavi ya da aşısı bulunmadı.

HASTALIKTAN KORUNMAK İÇİN NE YAPMALI?
Hasta hayvanlarla veya H5N1 virusu ile enfekte olduğu saptanmış insanlarla temas öyküsü veya kuşkusu olanların el hijyenine dikkat etmeleri, hasta kişinin kullandığı tabak, çatal ve kaşık gibi eşyalarının ortak kullanılmaması, yüzyüze yakın temastan kaçınılması ve bakım veren kişinin maske kullanması önerilir. Bir hafta süreyle günde 2 kez ateşini ölçmesi, 38 C’yi aşan ateşle birlikte öksürük, ishal, nefes darlığı gibi belirtiler ortaya çıkarsa 7-10 gün süreyle ilaç tedavisine başlanması önerilir. İnsanlarda kullanılabilecek etkili bir aşı yoktur.

 Ölü ve canlı virüslerde aşı çalışmaları devam etmektedir. Halen grip aşısı olarak uyguladığımız aşı kuş gribine karşı koruma sağlamaz; ama bu aşının insanlarda hastalık yapan diğer grip viruslarına karşı etkili koruma sağladığı unutulmamalı ve aşıdan kaçınılmamalıdır.

Kuş gribinin bulunduğu bölgelere seyahata edecek kişilere en az 2 hafta önce aşı yapılmalıdır. Tavuk, ördek gibi kümes hayvanlarından uzak durması önerilir. Pişiren kişilerin de işlem sonrası elleri mutlaka yıkaması gerekir. Seyahat eden kişi seyahatten döndükten sonraki 10 gün içinde ateşlenirse ve solunum belirtileri oluşursa gecikmeden bir Enfeksiyon Hastalıkları uzmanına başvurmalıdır.

Sağlık Bakanlığı, Doğu Anadolu`da kuş gribine karşı alınacak önlemlerle ilgili broşür dağıtmaya başladı: Hastalık dışkı ve salgıyla bulaşır. Hasta hayvanlarla temas etmeyin. Yumurtaları yıkayın.

Sağlık Bakanlığı, kuş gribinin saptandığı ve şüpheli vakalar görülen yerlerde broşür dağıtmaya başladı. Broşürde hastalığın şu anda insandan insana bulaşmadığı vurgulandı, hayvanlarla temas uyarıları yapıldı.

Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürü Turan Buzgan, kanatlılarda ilk kuş gribi vakasının görüldüğü Manyas`ta dağıtılan broşürün aynısının Doğubeyazıt ve Doğu Anadolu Bölgesi`nde dağıtıldığını söyledi.

Hastalığın bulaşma yolları, belirtileri, tedavisi, korunma yöntemlerine yer verilen broşürde, kuş gribinin `virüslerin sebep olduğu, kanatlı hayvanların çok bulaşıcı ve öldürücü seyreden bir hastalığı olduğuna` dikkat çekilerek şu bilgiler verildi:

Balinalara da bulaşır
Hastalık daha çok evcil kanatlıları etkiliyor, ancak insanlara, atlara, balina ve fok balığı gibi memelilere de bulaşabiliyor.

Hastalık etkenini taşıyan su kuşlarının salya, burun akıntısı ve dışkısıyla doğrudan veya bu salgılarla kirletilen yüzeylere temas eden evcil kanatlı hayvanlar hastalığa yakalanabiliyor.

Kuluçka süresi 3-5 gün
Virüsün aslında normalde insanlar için hastalık yapıcı özelliği yok, ama hayvanlarla yoğun temas edenlere bulaşabiliyor.

Hastalığın, insandan insana bulaşması söz konusu değil.

Nasıl hasta ediyor?
Hastalık, hasta veya hastalıktan ölmüş hayvanlara çıplak elle dokunulması, bu hayvanların gözyaşı, burun akıntısı, boğaz akıntısı veya dışkılarıyla ya da bu hayvanlara ait çıkarılarla kirlenmiş yüzeylere temas edilmesiyle insana da bulaşabiliyor.

Kuş gribi insanlara, hastalık etkeninin karıştığı havanın solunmasıyla da bulaşabiliyor.

`Karın ağrılı` grip
Hastalık insanlarda ateş, boğaz, kas ve eklem ağrıları, kuru öksürük, solunum güçlüğü gibi klasik grip belirtileriyle ortaya çıkıyor. Bunun yanı sıra normal gripten farklı olarak karın ağrısı ve ishal de görülebiliyor.

Hastalığın insanlardaki kuluçka süresi, iki-dört gün.

Kanatlı hayvanlar arasında salgınlara sebep olan mevcut kuş gribi tipinin, sadece kanatlı hayvan yetiştiren ve bu hayvanlarla sıkı teması olan insanlara bulaşması söz konusu, bu alanlarla ilgisi olmayan diğer insanlar için ise bir risk bulunmuyor.

Mutfaktaki önlemler
Kanatlı hayvan etlerinin, iç ısılarının 70 santigrat derece olacak veya ette pembe/kırmızı görüntü kalmayacak şekilde pişirilmesi halinde, hastalığın insanlarda oluşması mümkün değil. Yumurtalar ise sabunlu suyla yıkanmalı ve 70 santigrat derecede en az 5 dakika pişirilmeli.

Veteriner hekim kontrolünden geçmiş piyasadaki ürünler için bir risk bulunmuyor.

H5N1 isimli kuş gribi virüsüne karşı şu an için etkin bir aşı yok. Hastalıktan korunma ve / veya tedavi amacıyla antiviral ilaçlar kullanılıyor. Antiviral ilacın, kuş gribi hastalığına yakalanmış veya bu hastalıktan ölen hayvanlarla teması olan kişiler tarafından kullanılması gerekiyor.

Sektörde çalışanlar ferdi hijyen kurallarına uymalı, eller sık sık bol su ve sabunla iyice yıkanmalı, hasta ve ölmüş hayvanlarla temastan kaçınılmalı.

Hastalığın görüldüğü yerlere gidilirse kanatlı çiftlikleri ve pazarlardan uzak durulmalı.