BÖLÜM 7
UCS (KULLANICI KOORDİNAT SİSTEMİ)
UCS ifadesi ingilizce isminden de anlaşılabileceği gibi kullanıcı koordinat sistemi anlamındadır. Dünyada bir tek koordinat sistemi vardır ve bu nereye giderseniz gidin değişmez. Ancak bilgisayar dünyasında her şey sanal alemde gerçekleştiği gibi AutoCAD çizimlerinizde sanal olarak çizilmektedir. Bu sanal ortamda koordinat sistemi kullanıcının isteğine göre değiştirilebilir ve bu koordinat sistemlerinin sayısı sonsuzdur. İşte kullanıcının tanımladığı bu değişik koordinat sistemlerinin her birine UCS denir.
Her koordinat sisteminin bir başlangıç noktası olmak zorundadır. Dünya koordinat sisteminin başlangıç noktası (0,0,0) olarak tanımlanmıştır. İki boyutta çalışılıyorsa (0,0) noktası da yeterli olacaktır. AutoCAD’de dünya koordinat sistemi WCS olarak adlandırılır.
Plan: AutoCAD’de plan üç boyutlu bir uzayda nesneye önden bakış noktasının adıdır. Yani plan, bir görünüş ismidir. 3D uzayların sayısı, sonsuz UCS koordinatlarına bağlı olarak sonsuz olduğu için, plan görünüşlerinin sayısıda sonsuzdur. AutoCAD’de çalışırken herhangi bir anda plan komutu verilirse, o an geçerli olan UCS’nin yada dünya koordinat sisteminde çalışılıyorsa WCS’nin önden görünüşüne geçilir.
Çalışma Düzlemi: Çalışma düzlemi herhangi iki eksenin oluşturduğu düzlemdir. Genellikle plan düzleminde yani XY düzleminde çalışılır. Bu işleri kolaylaştırmanın bir yoludur. Çalışma düzlemlerinin sayısı da sonsuzdur. Çizim yaparken değişik çizim alanlarına geçerek kolay bir şekilde çalışılabilir. Örneğin: Bir binanın kat planlarını çizerken XZ, binanın cephe görüntüsü üzerinde çalışırken XY çalışma düzlemini kullanmak akıllıca bir iştir.
Elevation: 3D uzayda Z koordinatının değeridir. Bu komut kullanılarak nesnelere XY düzlemine göre bir yükseklik kazandırılır. Burada XY düzleminin yüksekliği 0 olarak kabul edilmiştir. Bu söyleneni ispat etmek açısından, başlangıç noktasının koordinat değerlerine bir göz atalım: Bilindiği 3D uzayda başlangıç noktasının koordinat değerleri (0,0,0)’dır. Bu da şu anlama gelir: X ve Y eksenlerinin kesiştiği noktada Z ekseninin değeri yani yükseklik te sıfırdır.
UCS Simgesi: AutoCAD açıldığında çizime WCS’de plan görünüşünde
başlanır. Bunu anlamak için ekranın sol alt köşesinde bulunan
birbirine dik iki oktan oluşan simgeye bakmak yeerlidir. UCS simgesi
o anda geçerli olan UCS’nin orijinini ve eksenlerin yönünün kısa
yoldan öğrenmemizi sağlar. Eğer geçerli koordinat sistemi dünya
koordinat sistemi ise UCS simgesi üzerinde okların kesiştiği noktada
“W” harfi görülür.UCS simgesi ekranda görünmüyorsa komut satırına
Ucsicon yazıp, verilen iletiye On yazarak cevap
verilmesi, UCS simgesinin görüntülenmesini sağlayacaktır.
Command: Ucsicon
Enter an option [ON/OFF/All/Noorigin/ORigin] <OFF>: ON
Eğer birden çok bakış penceresi ile çalışılıyorsa UCS simgesini açmak için On cevabını yazmadan önce All ile tüm bakış pencerelerini seçmeliyiz. Aksi takdirde yapılan açma ve kapama işlemleri sadece geçerli pencereyi etkileyecektir.
Command: Ucsicon
Enter an option [ON/OFF/All/Noorigin/ORigin] <OFF>: All
Enter an option [ON/OFF/Noorigin/ORigin] <OFF>: On
Yukarıda ki komut iletisinde görülen Noorigin seçeneği ise UCS simgesinin orijinden bağımsız olarak ekranın sol alt köşesinde görüntülenmesini sağlar. Noorigin alternatifi seçildiğinde çizim alanında orijin noktası değişse bile UCS simgesi ekranın sol alt köşesinden ayrılmayacaktır. Bu işlem bazı karışık çizimlerde kullanıcı açısından yararlı olacaktır.
Yine Ucsicon komutu verildikten sonra görüntülenen komut iletisinde Off alternatifi seçilirse UCS ikonu görüntülenmeyecek Orijin seçilirse daha önceden başlangıç noktasından bağımsız hale getirilen UCS simgesi yeniden orijine yerleştirilecektir.
Eğer UCS’ye hizalı veya paralel olmayan bir bakış noktasından plan alınırsa, ekrandaki UCS simgesinin yerinde bir kırık kalem simgesi görüntülenir. Bu durumda iken çizimde düzenleme yapmak çok zor hatta imkansızdır bile diyebiliriz
7.1
UCS Değiştirmek Ve Saklamak:
Üçüncü boyutta AutoCAD’e hakim olmanın anahtarı olan UCS araçları ve komutları, 3 boyutlu uzayda kullanıcı koordinat sisteminin konumunu ayarlamaya yarar. Bunun yanında, iki boyutlu nesnelerin konumlarını ve yükselme (Extrusion) doğrultularını da verir. Önce UCS ve UCS II araç çubuklarında bulunan seçenekleri inceleyelim.
Hazır UCS Seçmek (Present UCS): Hazır UCS seçenekleri içinden, o an işimize yarayacak olanı seçmemizi sağlar. Bu işlemi UCS II araç çubuğunda görülen açılır liste kutusunu açıp istediğimiz UCS’yi seçerek yapabiliriz.
Move:
AutoCAD boş bir çizim paftasıyla ilk açıldığında orijin noktası (0,0,0)
ekranın sol alt köşesinde yer alır. Bu orijin noktasının yerini
değiştirmek, kullanıcı koordinat sistemini, eski eksenlerine paralel
olarak bir yerden bir yere taşımak demektir. Move, geçerli
UCS’nin X, Y, Z doğrultularına dokunmadan yeni UCS’nin orijinini çizim
alanıda başka bir noktaya taşır. Noktanın yerini başlıca üç yöntemle
verebiliriz.
- Sezgisel olarak işaretleyerek,
- Nesnelere kenetleyerek, (Snap)
- X, Y ve Z koordinatlarını girerek.
Command: UCS
Current ucs name: *NO NAME*
Enter an option [New/Move/orthoGraphic/Prev/Restore/Save/Del/Apply/?/World]
<World>: Move
Specify new origin point or [Zdepth]<0,0,0>: 100,100,100
Yukarıdaki komut satırlarıyla çizim alanının orijin noktası (0,0,0)’ dan (100,100,100) noktasına taşınmıştır.
3
Point: Hem UCS’nin orijin noktasını hem de eksenlerin yönünü en
kolay değiştirmenin yolu budur. Komut girildikten sonra çizim alanında
sırasıyla orijin noktası, X ekseni üzerinde bir nokta ve Y ekseni
üzerinde bir nokta işaretlenerek UCS sistemi değiştirilir. Burada dikkat
edilmesi gereken X ekseni üzerindeki nokta ile Y ekseni üzerindeki
noktadan başlangıç noktasına çizilen doğruların aynı düzlemde ve
birbirine dik olmasıdır (çünkü koordinat sisteminde eksenler birbirine
dik olmak zorundadır)
Command: Ucs
Current ucs name: *WORLD*
Enter an option [New/Move/orthoGraphic/Prev/Restore/Save/Del/Apply/?/World]
<World>: N
Specify origin of new UCS or [ZAxis/3point/OBject/Face/View/X/Y/Z] <0,0,0>: 3
Specify new origin point <0,0,0>:
Specify point on positive portion of X-axis <179.4744,93.0952,0.0000>:
Specify point on positive-Y portion of the UCS XY plane <179.0202,93.9331,0.0000>:
Yukarıdaki komut satırları AutoCAD Text penceresinden alınmıştır. Burada 3 Point komutu kullanılıp UCS sistemi bir nesneye kenetleme yolu ile değiştirilmiştir.
Z
Axis Vector: Bir orijin noktası verip ardından artı değerli bir Z
ekseni belirtildiği zaman yeni bir UCS tanımlar. Koordinatların
birbirine dik olma zorunluluğu olduğundan diğer koordinatlarda Z ekseni
ardından sürüklenir.
Command: ucs
Current ucs name: *NO NAME*
Enter an option [New/Move/orthoGraphic/Prev/Restore/Save/Del/Apply/?/World]
<World>: N
Specify origin of new UCS or [ZAxis/3point/OBject/Face/View/X/Y/Z] <0,0,0>: ZA
Specify new origin point <0,0,0>:
Specify point on positive portion of Z-axis <135.8368,0.0000,1.0000>:
Burada ilk önce UCS komutu girlmiş, ardından yeni bir UCS tanımlanacağını belirtmek için New alternatifi daha sonra yeni UCS’nin orijini ve artı yönde bir Z değeri belirtilerek değiştirileceğini bildirmek için Zaxis alternatifi seçilmiş, sonra nesne kenetleme modlarından yararlanarak mouse ile orijin ve artı değerli bir Z noktası işaretlenerek yeni bir UCS tanımlanmıştır.
Object
UCS: Çizilmiş bir cismin ya da nesnenin, çizilirken oluşturulmuş
özgün koordinat sistemine hizalayarak yeni bir UCS oluşturur. Bu nesne
yay, çember, ölçü, çizgi, nokta, 2 boyutlu bileşik çizgi, çokgen,
dikdörtgen, 3 boyutlu yüzey, metin, blok olabilir; 3 boyutlu bileşik
çizgi, 3 boyutlu ağ, eğri veya elips olamaz.
Command: ucs
Current ucs name: *NO NAME*
Enter an option [New/Move/orthoGraphic/Prev/Restore/Save/Del/Apply/?/World]
<World>: N
Specify origin of new UCS or [ZAxis/3point/OBject/Face/View/X/Y/Z] <0,0,0>: OB
Select object to align UCS: ( Burada çizim alanından herhangi bir nesne seçilerek UCS bu nesneye hizalanabilir.)
View
UCS: Cephe görünüşlerinden UCS oluşturmak için çok kullanışlı bir
komuttur. Yeni bir UCS’yi ekrana baktığımız açıya dik olarak oluşturur.
Oluşan yeni UCS’nin +Z ekseninin yönü bize doğrudur (Ekrana bakarken).
Aşağıdaki komut kümesi AutoCAD text penceresinden alınmıştır.
Command: Ucs
Current ucs name: *WORLD*
Enter an option [New/Move/orthoGraphic/Prev/Restore/Save/Del/Apply/?/World]
<World>: New
Specify origin of new UCS or [ZAxis/3point/OBject/Face/View/X/Y/Z] <0,0,0>: View
X
Axis Rotate: O anda geçerli UCS’mizi, bir dönme açısı sorduktan
sonra X ekseni etrafında belirlenen açı kadar çevirir. Başlangıç
noktasının yeri değişmez, değişen YZ düzleminin yönelimidir.
Command: Ucs
Current ucs name: *NO NAME*
Enter an option [New/Move/orthoGraphic/Prev/Restore/Save/Del/Apply/?/World]
<World>: New
Specify origin of new UCS or [ZAxis/3point/OBject/Face/View/X/Y/Z] <0,0,0>: X
Specify rotation angle about X axis <90>: 45
Yukarıdaki komut kümesi sonucunda geçerli UCS, X ekseni etrafında 45°’lik açı ile döndürülmüştür.
Y
Axis Rotate: O anda geçerli UCS’mizi, bir dönme açısı sorduktan
sonra Y ekseni etrafında belirlenen açı kadar çevirir. Başlangıç
noktasının yeri değişmez, değişen XZ düzleminin yönelimidir.
Command: ucs
Current ucs name: *NO NAME*
Enter an option [New/Move/orthoGraphic/Prev/Restore/Save/Del/Apply/?/World]
<World>: N
Specify origin of new UCS or [ZAxis/3point/OBject/Face/View/X/Y/Z] <0,0,0>: Y
Specify rotation angle about Y axis <90>: 60
Yukarıdaki komut kümesi sonucunda geçerli UCS, Y ekseni etrafında 60°’lik açı ile döndürülmüştür.
Z
Axis Rotate: O anda geçerli UCS’mizi, bir dönme açısı sorduktan
sonra Z ekseni etrafında belirlenen açı kadar çevirir. Başlangıç
noktasının yeri değişmez, değişen XY düzleminin yönelimidir.
Command: Ucs
Current ucs name: *NO NAME*
Enter an option [New/Move/orthoGraphic/Prev/Restore/Save/Del/Apply/?/World]
<World>: New
Specify origin of new UCS or [ZAxis/3point/OBject/Face/View/X/Y/Z] <0,0,0>: Z
Specify rotation angle about Z axis <90>: 30
Yukarıdaki komut kümesi sonucunda geçerli UCS, Z ekseni etrafında 30°’lik açı ile döndürülmüştür.
Previous
UCS: Önceki UCS’ye geri dönüş sağlar. AutoCAD hafızasında 10 adet
UCS saklayabilir. Komut her kullanıldığında geçerli olan UCS’den bir
önceki UCS geçerli olur.
Command: Ucs
Current ucs name: *WORLD*
Enter an option [New/Move/orthoGraphic/Prev/Restore/Save/Del/Apply/?/World]
<World>: Prev
World:
O anda geçerli olan UCS hangisi olursa olsun, UCS başlangıçtaki haline
yani WCS koordinatlarına geri döner.
Command: Ucs
Current ucs name: *NO NAME*
Enter an option [New/Move/orthoGraphic/Prev/Restore/Save/Del/Apply/?/World]
<World>: ( Burada default değer World olduğu için bunu kabul etmek için sadece Enter tuşuna basmamız yeterli olacaktır)
Save UCS: Yukarıda açıklanan yöntemlerden herhangi birini kullanarak değiştirdiğimiz ve o anda geçerli olan UCS’mizi, bir isim vererek saklamamızı sağlar.
Command: Ucs
Current ucs name: *NO NAME*
Enter an option [New/Move/orthoGraphic/Prev/Restore/Save/Del/Apply/?/World]
<World>: S
Enter name to save current UCS or [?]: GüneyBati
Yukarıdaki komut kümesi ile geçerli olan UCS’mizi “GüneyBatı” ismi ile saklamış oluruz.
Delete UCS: Bir isim ile saklanmış olan UCS’yi hafızadan siler. Şimdi örnek olması açısından az önce oluşturduğumuz UCS’yi silelim:
Command: Ucs
Current ucs name: GüneyBati
Enter an option [New/Move/orthoGraphic/Prev/Restore/Save/Del/Apply/?/World]
<World>: Del
Enter UCS name(s) to delete <none>: GüneyBati
Deleted 1 UCS name.
Restore UCS: Önceden ad verilip saklanmış UCS’lerden birini geçerli duruma getirir. Komutu girdikten sonra hafızada saklı olan UCS’lerden birinin adını girmek yeterlidir.
Command: ucs
Current ucs name: *WORLD*
Enter an option [New/Move/orthoGraphic/Prev/Restore/Save/Del/Apply/?/World]
<World>: Restore
Enter name of UCS to restore or [?]: Güney
Yukarıdaki komut kümesi sonucunda AutoCAD geçerli UCS’yi hafızada saklı bulunan “Güney” isimli UCS ile değiştirir.
Aslında geçerli UCS’ye isim vererek saklama, bir isim verilerek saklanmış olan UCS’yi silme veya ismini değiştirme, hafızada saklı olan başka bir UCS’yi geçerli UCS haline getirmenin daha kolay bir yolu var: UCS diyalog kutusu. Bu diyalog kutusunu ekrana getirmek için çekme menüden sırasıyla Tools>Named UCS seçenekleri tıklanır.
Çizim alanındayken oluşturulan herhangi bir UCS’ye bir isim vererek saklamak için UCS diyalog kutusu açılır. Bu diyalog kutusunda o an geçerli fakat henüz bir isim verilerek saklanmamış olan UCS Unnamed ismi ile görüntülenir. Unnamed ismi üzerinde sağ tıklayıp açılan menüden Rename alternatifi seçilerek geçerli olan bu UCS yeni bir isimle saklanabilir. Aynı yöntemle hafızadaki diğer UCS’lerin isimleride değiştirilebilir. Bu diyalog kutusunda listelenen diğer UCS’ler seçilip Set Current butonuna tıklayarak geçerli UCS haline getirilebilir. Listelenen bu UCS’lerden herhangi biri seçilip Delete butonuna basılarak hafızadan silinebilir.